Er overlijden meer vrouwen dan mannen aan hart- en vaatziekten. Bij vrouwen neemt het risico na de overgang toe en de hartklachten zijn vaak minder typerend. Hartklachten bij vrouwen lijken erg veel op overgangsklachten.
Mannen hebben vaak typische signalen, zoals pijn op de borst. De hartklachten waarmee een vrouw bij de dokter komt, zijn vaak anders. Vrouwelijke klachten zijn bijvoorbeeld:
Klachten die bovendien soms al jarenlang aanwezig zijn. Deze klachten worden soms afgedaan als passend bij de overgang of stress.
Ook veel vrouwen zelf hebben niet in de gaten wat er aan de hand is. Maar het zijn wel de klachten die juist bij vrouwen passen en daarom uiterst serieus moeten worden genomen. Het gevaar hiervan is dat de signalen dusdanig vaag zijn, dat het ziektebeeld door zowel artsen als vrouwen zelf niet of te laat wordt herkend. Er ligt nog een ander gevaar op de loer. Hartklachten bij vrouwen lijken erg veel op overgangsklachten. Dit maakt dat het helaas voorkomt dat bij vrouwen de verkeerde diagnose wordt gesteld.
Tot 2006 waren vrouwen in de internationale hartstudies duidelijk onder gerepresenteerd. Met alleen 27% vrouwelijke deelnemers waren de studies met name op mannen gericht. Gelukkig is daar verandering in gekomen.
Een van de meest bekende symptomen van de overgang zijn opvliegers. Hot flashes kunnen echter ook ontstaan vanwege een te hoge bloeddruk, dat weer kan leiden tot hart- en vaatziekten. Houden de opvliegers lang aan? Komt er in de familie veel hartfalen voor? Zijn er meerdere risicofactoren aanwezig? Bespreek de klachten dan toch met uw huisarts.
Daar waar mannen opeens hevige pijn op de borst kunnen krijgen, voelen vrouwen zich bij hartklachten ‘gewoon’ niet echt goed. Ze voelen zich een beetje slap, zeurderig en moe. Ze hebben last van hartkloppingen, ervaren (extreme) vermoeidheid en slapen slecht. Dit kan een teken zijn dat er mogelijk in de nabije toekomst een hartinfarct op de loer ligt.
Uiteraard kunnen mannen en vrouwen ook dezelfde klachten hebben. Denk hierbij aan pijn in de kaak, in de rug en tussen de schouderbladen. Of misselijkheid en braken. Vrouwen kunnen ook nog pijn hebben in de bovenbuik en duizelig zijn. Daarnaast ervaren ze een onrustig en angstig gevoel. Soms ontbreekt de pijn op de borst volledig bij vrouwen, waardoor de klachten kunnen worden verward met bijvoorbeeld griep of burn-out.
Bij vrouwen met onbegrepen vermoeidheidsklachten, kortademigheid, duizeligheid, slapeloosheid, hartkloppingen of pijn op de borst is het verstandig om een hartkwaal uit te sluiten. Als het niet aan uw hart ligt, is er soms gewoon geen verklaring voor uw klachten. Maar een arts moet er wel goed naar hebben gekeken.
Bij vrouwen zien wij vaker een ander beeld en een andere uiting van hart- en vaatziekten. Zo vinden wij bij vrouwen vaker beroerte en hartfalen dan bij mannen en bij mannen vaker coronarialijden. Bij mannen ontstaat hartfalen meestal door een hartinfarct. Bij vrouwen gaat er vaker hoge bloeddruk of suikerziekte aan vooraf. Diabetes heeft bijvoorbeeld een schadelijker effect op de bloedvaten van vrouwen dan bij mannen. Ook de interactie met ontstekingsziekten is anders. Inmiddels is bijvoorbeeld aangetoond dat reuma, vooral bij vrouwen gepaard kan gaan met verborgen aderverkalking. Ook na borstkanker moet men bij vrouwen extra alert zijn, want door bestraling en chemotherapie kan er schade aan het hart ontstaan die pas na jaren zichtbaar wordt. Door vroegdiagnostiek van schade door bestraling of chemotherapie, kan hartfalen in een vroegtijdig stadium worden opgespoord met als resultaat een betere behandeling.
In de overgang verandert het lichaam van een vrouw doordat de aanmaak van het hormoon oestrogeen stopt. Hierdoor hebben vrouwen kans dat hun bloeddruk en cholesterolgehalte stijgt. Ook kunnen zij last krijgen van overgewicht en diabetes. Deze aspecten zijn allemaal risico’s voor hartklachten.
Na de menopauze maken vrouwen een ‘inhaalslag’ en verloopt het proces van aderverkalking sneller dan bij mannen. Al rond het 30ste jaar beginnen de oestrogeenspiegels te dalen tot aan de menopauze rond het 50ste jaar. Het maakt voor het risico op hart- en vaatziekten niet zoveel uit of de menopauze begint met 47 of met 52 jaar. Vrouwen die vóór hun 35ste – 40ste in de overgang raken, hebben echter wel een hoger risico op hartproblemen. Het is belangrijk dat zij daar alert op zijn, om op tijd maatregelen te nemen.
Bij zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie kan de bloeddruk aan het einde van de zwangerschap of kort na de bevalling verhoogd zijn (hypertensie). Een verhoogde bloeddruk in de zwangerschap is een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
De afgelopen jaren is duidelijk geworden, dat vrouwen na een gecompliceerde (pre-eclampsie (PE)/HELLP) zwangerschap verhoogd risico hebben om al op jonge leeftijd hypertensie (hoge bloeddruk) en hart- en vaatziekten te ontwikkelen. Pre-eclampsie is een complicatie die kan optreden bij een zwangerschap. Het is een combinatie van een te hoge bloeddruk (>140/mm Hg) en eiwitverlies (>0.3 g/24h) via de urine. Het komt voor bij 3-5% van alle, vooral eerste zwangerschappen.
Pre-eclampsie gaat in 10-20% over in het HELLP syndroom. Dit staat voor Hemolyse, Elevated Liver enzymes en Low Platelets (verlaagd aantal bloedplaatjes). Een HELLP syndroom kan soms ook ontstaan uit een tot dan toe gezonde zwangerschap. Het is een ernstige zwangerschapscomplicatie. Na de bevalling verdwijnen de symptomen van het HELLP syndroom veelal weer binnen enkele dagen of weken. De meeste vrouwen worden van verdere follow-up ontslagen indien de bloeddruk zich hersteld heeft.
De afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat vrouwen na een doorgemaakte pre-eclampsie/HELLP een verhoogd risico hebben om reeds op jongere leeftijd een cardiovasculaire gebeurtenis door te maken. Vrouwen met een doorgemaakte pre-eclampsie in het verleden zijn hebben een bijna 4x groter risico op het ontwikkelen van hypertensie. Het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten is sterk gecorreleerd met de ernst van de metabole afwijkingen tijdens de zwangerschap.
Vrouwen die suikerziekte (diabetes) hebben, zijn een risicogroep voor hart- en vaatziekten. Vrouwen met diabetes type 2 lopen 40 tot 50% meer risico op hart- en vaatziekten dan mannen met diabetes. Dat komt waarschijnlijk doordat vrouwen met diabetes vaak later, en met een hoger lichaamsgewicht, diabetes type 2 krijgen. Mannen krijgen eerder en met een lager gewicht al diabetes type 2. Mannen worden hierdoor in een eerder stadium al behandeld. Bij vrouwen is hun gezondheid al verder verslechterd als ze de diagnose diabetes krijgen. Omdat vrouwen later diabetes krijgen, zitten ze langer in de voorfase van diabetes dan mannen. Ze hebben dan pre-diabetes: een verhoogde bloedsuiker, maar nog geen diabetes. Deze verhoogde bloedsuiker zorgt wel al voor schade aan hart- en bloedvaten.
Bij zowel mannen als vrouwen kunnen de slagaders dichtslibben (aderverkalking). Bij mannen ontstaan de vernauwingen in de bloedvaten vooral op één plek in de grotere kransslagaderen van het hart. Bij vrouwen slibben vaker de kleinere vaten gelijkmatig dicht – over een grotere lengte – en minder snel dan bij mannen. Hierdoor is de diagnostiek bij vrouwen veel moeilijker dan bij mannen.
Het op tijd herkennen, onderzoeken en behandelen van vrouwen vraagt om specialistische kennis. De diagnostische testen die bij mannen vaak uitsluitsel geven op hart- en vaatziekten blijken bij vrouwen niet altijd te werken. De veelgebruikte fietstest geeft bij vrouwen lang niet altijd afwijkingen, terwijl er wel degelijk iets mis kan zijn. Zo’n inspanningstest is daarom niet altijd geschikt om de diagnose bij vrouwen goed te stellen. Bij HartKliniek zullen de cardiologen daarom bij verhoogde kans op hart- en vaatziekten eerder kiezen voor bijvoorbeeld Dobutamine Frequentie Echocardiografie, er wordt dan gekeken hoe het hart en de kransslagaders reageren op stress. Alternatieven hiervoor zijn bijvoorbeeld ook de myocardscintigrafie of Pet-scans: nucleaire onderzoek met als nadeel een hogere stralenbelasting dan de fietstest. Soms is een diagnostische hartkatheterisatie een optie.