Het kenmerkende van flauwvallen is dat patiënten in een staande positie eerst onwel worden wat meestal gevolgd wordt door een bewustzijnsverlies en val. Meestal wordt flauwvallen niet door een ernstige of levensbedreigende aandoening veroorzaakt. Dit is met name het geval bij jongeren die flauwvallen. In de minderheid van de gevallen kan er echter, ook bij jongeren, een onderliggende hartkwaal aan ten grondslag liggen. Het spreekt voor zich dat deze groep een hoger risico heeft op ernstige gezondheidsproblemen en snelle en adequate analyse en zo nodig behandeling behoeft.

De meeste voorkomende oorzaak van flauwvallen is meestal gelegen in een goedaardige reactie in het lichaam (ook wel reflex-syncope genoemd) van de bloedsomloop op in- en externe omstandigheden of gebeurtenissen. Hier vindt u meer uitgebreide informatie.

Kenmerkend is dat flauwvallen meestal in een staande lichaamshouding optreedt en dat men na de val spontaan weer bijkomt. Dit als onderscheid van andere, niet-bloeddruk gerelateerde, aandoeningen die ook een bewustzijnsverlies kunnen veroorzaken zoals epilepsie (vallende ziekte).

Bij ouderen (>65jr) wordt flauwvallen meestal veroorzaakt door zgn. orthostatische hypotensie (OH). Dit is het fenomeen dat bij het overeind komen, de bloeddruk zo sterk daalt dat hierdoor eveneens de bloeddruk naar de hersenen te laag wordt en bewustzijnsverlies kan optreden.

Het is normaal dat de bloeddruk bij overeind komen iets zakt, maar normaliter compenseert het lichaam dit meestal binnen luttele seconden zonder dat men hier iets van merkt. Bij orthostatische hypotensie werkt dit mechanisme dus onvoldoende.

Oorzaken van orthostatische hypotensie:

Zeldzamere oorzaken van syncope (flauwvallen)

In zeldzamere gevallen kan syncope veroorzaakt worden door een onderliggende hartziekte of acute afwijking in de grote lichaamsvaten. Het spreekt voor zich dat het van groot belang is dat deze patiënten snel geïdentificeerd worden en zo nodig behandeld.

Flauwvallen kan duiden op hartaandoening

De ernst, en daarmee samenhangende prognose, van een syncope wordt in de eerste plaats bepaald door de oorzaak.

Patiënten met een vasovagale syncope hebben in de regel een goede prognose en behoeven meestal geen specialistisch zorg of behandeling. Geruststelling en preventieve maatregelen zijn vaak afdoende om de reflexgevoeligheid onder controle te houden.

Ondanks het goedaardige karakter kan het echter zijn dat de aandoening een belangrijke impact kan hebben op de kwaliteit van leven bij patiënten; denk aan stress, angst op herhaling en/of letsel en sociale factoren zoals werk en/of het besturen van een voertuig. Dit kan dan alsnog een reden zijn om voor aanvullende syncope-zorg in aanmerking te komen.

Orthostatische hypotensie, is geen direct bedreigende aandoening, maar mits onbehandeld, kan dit de levensverwachting negatief beïnvloeden en gepaard gaan met veel klachten zoals:

De zeldzamere oorzaken van flauwvallen die door een hartafwijking worden veroorzaakt, kunnen wel ernstig en soms zelfs levensbedreigend zijn. Meestal worden deze snel herkend, maar soms is dit niet het geval en lopen patiënten, indien niet verder onderzocht, een verhoogd risico.

Speciale syncope-zorg bij HartKliniek is er op gericht dit optimaal en snel te onderzoeken. Patiënten bij wie dit vermoeden bestaat en of aanwijzingen voor worden gevonden kunnen dan gericht naar het ziekenhuis verwezen worden voor verdere diagnostiek en of behandeling.

Uitdagingen bij het achterhalen van de oorzaak van flauwvallen

Zoals bovenstaand beschreven kan de oorzaak van flauwvallen onschuldig zijn tot zelfs levensbedreigend. De belangrijkste uitdagingen bij de zoektocht naar de oorzaak en bijbehorende ernst van flauwvallen:

Maar hoe weet u nou zeker welk risico men heeft bij flauwvallen?

Hier kan men in de regel alleen een antwoord op krijgen, door het volgen van een door de internationale richtlijnen aanbevolen traject dat erop gericht is om tot een optimale inschatting te komen. De syncope-zorg bij HartKliniek is gebaseerd op deze richtlijnen:

Het verhaal en de toedracht zijn van groot belang en leidend voor de mogelijke oorzaak van het flauwvallen.

Doordat flauwvallen zeer onvoorspelbaar optreedt en bijna nooit in een gecontroleerde omgeving bij de arts, is deze afhankelijk van de informatie die de patiënt kan verstrekken. Doordat deze vaak bewusteloos was en zich minder of niets meer precies kan herinneren levert dit vaak hiaten in de informatie op. Toch kan de arts, zeker indien deze een aandachtsgebied heeft voor flauwvallen, via een gedetailleerde ondervraging van de patiënt, en indien beschikbaar van getuige(n), belangrijke aanwijzingen om de mogelijke ernst boven water te krijgen. Dit is uiteraard bepalend voor het verder beleid.

Een beoordeling op de Spoedeisende Hulp (SEH) bij acuut flauwvallen is zeer goed voor een snelle analyse of er sprake is van een ernstige of niet ernstige oorzaak, maar levert zelden een definitieve diagnose op. Hierdoor is het ook zaak na een SEH bezoek in verband met flauwvallen een vervolg traject in te zetten.

2: Syncope-onderzoeken

Worden tijdens dit traject aanwijzingen gevonden voor een onderliggende hartkwaal dan dient hiervoor eerst nader onderzoek te gebeuren. Door het voorbereidende werk bij HartKliniek kan een veel gerichtere verwijzing plaatsvinden en zijn patiënten sneller op de juiste plek dan als dit niet was gebeurd.

Fase 2

Als er bij de basisonderzoeken geen aanwijzingen gevonden worden voor een onderliggende hartkwaal is het belangrijkste onderzoek voor de flauwval-patiënt de zogenaamde TiltTest (ook wel kanteltafeltest genoemd).

Dit onderzoek dat circa 100 jaar geleden ontwikkeld werd door vooraanstaande onderzoekers, is gebaseerd op het principe dat recht-op-staan, zeker als men niet beweegt, wordt gezien als een belasting voor de bloeddrukregeling en dat hierdoor symptomen van flauwvallen kunnen ontstaan.

Deze kanteltafeltest (TiltTest, in het Engels) maakt het mogelijk om op een unieke manier bij een patiënt de invloed van het recht-op-staan op de bloeddrukregeling (hartritme en bloeddruk) te onderzoeken in een gecontroleerde en veilige omgeving.

Tijdens dit onderzoek kan door middel van aanvullende testen en proeven, de oorzaak en daarmee de ernst en eventueel behandeladvies vastgesteld worden.

Dit onderzoek kan en mag alleen uitgevoerd worden artsen en zorgverleners met afdoende syncope-zorg ervaring. Bij HartKliniek wordt de TiltTest uitgevoerd door een team met 25 jaar ervaring in de uitvoering en toepassing van dit onderzoek. Hiermee is men verzekerd dat dit onderzoek in een optimaal en ervaren team plaatsvindt en voldoet aan de voorschriften die de richtlijnen hier aan stellen.

Fase 3

Indien op basis van de TiltTest de oorzaak van flauwvallen bekend is, kan een aanvullende behandeling gestart worden bij HartKliniek.

Waarom syncope-zorg bij HartKliniek?

Syncope-zorg vormt vaak een uitdaging binnen het huidige gezondheidssysteem. Vaak is er bij patiënten blijvende onduidelijkheid, angst en onzekerheid over de oorzaak en ernst waarmee men niet snel terecht kan bij een reguliere zorginstelling. Vaak heeft flauwvallen een onschuldige oorzaak maar soms ook niet. Door gespecialiseerde syncope-zorg uit het ziekenhuis, naar HartKliniek te brengen is het mogelijk dat patiënten met flauwvallen sneller weten wat de oorzaak, het risico en mogelijke behandelmethoden zijn. Hiermee kan ook vaak een trage en moeizame gang naar het ziekenhuis bespaard worden. Dit kan niet alleen belastend zijn voor patiënten, maar is vaak ook niet nodig als de juiste zorg eerder aangeboden wordt.

Wanneer verwijzing naar HartKliniek voor syncope-zorg?

De Syncope Poli wordt op dit moment aangeboden bij HartKliniek Maastricht.

Dr. Arnaud Aerts is gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van syncope (flauwval)-patiënten.

Lees meer

Syncope Poli

Kenmerken en oorzaken van flauwvallen