De nadelige gezondheidseffecten van alcohol

Het risico op schadelijke effecten van het drinken van alcohol is laag voor mensen die 2 of minder glazen per week drinken. Maar het risico neemt al snel toe als mensen meer dan drinken. Zowel matig (niet meer dan 1 tot 2 glazen per dag), overmatig, als zwaar drinken verhoogt de kans op verschillende hart- en vaatziekten (HVZ). Hierbij geldt dan ook hoe meer je drinkt hoe meer gezondheidsrisico’s. Het advies is tegenwoordig dan ook: “Minder drinken is beter” en dit komt in de plaats van de oudere adviezen die veel ruimer waren wat betreft alcohol inname. Dit verklaart waarschijnlijk ook de grote opkomst van alcoholvrije dranken en de “Dry January” initiatieven. Het lijkt de laatste tijd wel dat steeds meer mensen zich gelukkig bewust zijn van de nadelige gevolgen van alcohol op onze gezondheid.

Aantal eenheden alcohol en schadelijke effecten

Er lijkt een duidelijke relatie te zijn met het aantal eenheden alcohol per dag/per week en de potentiële schade voor de gezondheid in het algemeen. In januari 2023 heeft Canada zijn richtlijn ook aangepast door beter inzicht over de schadelijke effecten van alcohol (1).

• Geen alcohol drinken heeft voordelen zoals een betere gezondheid en betere slaap en het is de enige veilige manier tijdens de zwangerschap
• Het drinken van 3-6 eenheden alcohol per week verhoogt het risico op borst-, darm- en andere vormen van kanker
• Zeven of meer eenheden per week verhoogt het risico op hartziekte of een herseninfarct
• Elk extra glas alcohol verhoogt radicaal het risico op al deze problemen en uiteraard de kans op het ontwikkelen van leverziekten.
• Ook voor het mortaliteitrisico gelden dezelfde getallen:
• Laag risico voor individuen die 2 of minder eenheden per week drinken
• Matig risico bij het drinken van 3-6 eenheden per week.
• Hoog risico bij het drinken van 7 eenheden of meer per week.

Het advies van de Nederlandse Gezondheidsraad is: Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. De Gezondheidsraad geeft dit advies, omdat steeds duidelijker wordt dat alcohol (ook in kleine hoeveelheden) schadelijk is voor de gezondheid. De kans op borstkanker is bij vrouwen bijvoorbeeld al hoger bij één glas alcohol per dag. Voor zwangere vrouwen en minderjarigen is het advies om helemaal niet te drinken.

Alcohol en de kans op hart- en vaatziekten

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat alcohol ook een relatie heeft met het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Hieronder staat een aantal nadelige gevolgen van het drinken van alcohol opgenoemd (2). Drinken van alcohol verhoogt de kans op:

• Hypertensie
• Atriumfibrilleren/atriumflutter
• Hartfalen
• Alcoholische cardiomyopathie
• CVA
• Aneurysma aortae
• Dyslipidemie met hypertriglyceridemie
• Sterfte aan hart- en vaatziekten

Vroeger werd gedacht dat een beetje alcohol drinken goed zou zijn voor je hart. Dit idee klopt echter niet. Het is ooit ontstaan omdat onderzoeken lieten zien dat atherosclerose minder vaak zou optreden bij mensen die matig alcohol dronken en dan eigenlijk alleen bij het drinken van wijn. Dit gunstige effect werd mogelijk veroorzaakt door de polyfenolen (2) en dan specifiek de flavonoïden. Dit zijn stikstofvrije organische verbindingen die wijdverbreid zijn in het plantenrijk. Ze komen voor in kruiden, fruit, groeten, zaden, noten en in op planten gebaseerde dranken zoals thee en wijn. In de schil van bijvoorbeeld de druif zitten de hoogste concentraties. Flavonoïden zijn krachtige anti-oxidanten. Onderzoeken hebben aangetoond dat met de inname van een dieet waarin veel flavonoïden zaten dit een gunstig effect had om kanker en HVZ te voorkomen.

Alcohol en de kans op AF en op CVA

Er is een groot aantal risicofactoren bekend voor het ontwikkelen van atriumfibrilleren (AF). Deze risicofactoren moeten allemaal verbeterd worden voor de behandeling en het voorkomen van AF. Hieronder valt onder andere de behandeling van obesitas, hypertensie, diabetes mellitus en obstructief slaap apneu syndroom. Ook alcohol intake heeft aangetoond het risico op het optreden van AF te doen toenemen. Een gerandomiseerd onderzoek heeft aangetoond dat het onthouden van alcohol inname of een drastische vermindering hiervan niet alleen het aantal recidief AF aanvallen kan verminderen maar ook de duur van een AF aanval. (3)

In de CHADSVASc score wordt alcohol niet als extra risicofactor meegenomen om het risico op trombo-embolie in te schatten. Maar moet alcohol niet ook beschouwd worden als extra risicofactor voor het ontstaan van trombo-embolie? Lee et al. (4) toonden aan dat het voortzetten van alcohol intake bij een diagnose van AF de novo niet alleen geassocieerd was met een hoger risico op een ischemisch CVA vergeleken met patiënten die geen alcohol drinken, maar ook was er een lineair verband tussen de hoeveelheid alcohol intake en het risico op een CVA. Verder toonde het onderzoek dat als je stopt met alcohol drinken er een duidelijke afname van de kans op het krijgen van een CVA is. De gegevens komen uit een database met hierin een grote populatie in Korea waarin dit onderzocht werd bij 97 869 mensen met AF de novo tussen 2010 en 2016. Er waren drie categorieën, ingedeeld aan de hand van de hoeveelheid alcohol inname, namelijk: ‘non-drinkers’, ‘gestopt met drinken van alcohol’ en ‘huidige drinkers’. De primaire uitkomst was het optreden van CVA tijdens de follow-up. Bij het kijken naar de drie verschillende groepen bleek dat huidige drinkers een significant hoger risico op CVA hadden dan de niet-drinkers. Daarbij was in de groep die gestopt was met het drinken van alcohol na de diagnose van AF de kans op het optreden van een ischemisch CVA 14% lager dan bij de groep huidige drinkers.

Bij de huidige behandeling van AF gaat het daarom niet alleen maar om ritme of rate control en wel of niet antistolling starten, maar ook om het behandelen van beïnvloedbare risicofactoren. Met name de inname van alcohol en het stoppen daarvan is een belangrijke factor. Uitleg en onderwijs aan de patiënt is belangrijk voor een succesvolle risicofactor modificatie (5).

Conclusie

Al met al zijn er steeds meer aanwijzingen dat alcohol een nadelig effect heeft op de gezondheid in algemene zin. Niet alleen bij een zeer ruime alcohol intake, maar ook al vanaf meer dan 2 eenheden per week zijn er nadelige effecten. Het is belangrijk om patiënten hierover te informeren en bij iedere patiënt het aantal eenheden alcohol dat wekelijks gebruikt wordt te inventariseren. Het aloude advies van de cardioloog dat een glas rode wijn per dag goed zou zijn om hart- en vaatziekten te voorkomen blijkt niet te kloppen. Voor een goede gezondheid kan men het beste helemaal geen alcohol gebruiken, of in ieder geval zo min mogelijk.