Wat is er mogelijk met echocardiografie?

Beeldvorming met ultrageluid

Echocardiografie is een techniek die niet meer weg te denken is uit de cardiologie. Deze techniek is ontwikkeld in de jaren ‘50 van de vorige eeuw met heel basale beeldvorming en inmiddels uitgegroeid tot geavanceerde 3D echocardiografie.

Door gebruik te maken van echocardiografie kunnen er bewegende beelden van het hart worden gemaakt. Hierdoor is de functie van het hart goed te beoordelen. Echocardiografie is daarom voor cardiologen één van de belangrijkste onderzoeken om op de polikliniek de eerste diagnostiek uit te voeren bij een patiënt.

Echocardiografie is een niet invasief onderzoek zonder risico’s waarbij met behulp van ultrasone geluidsgolven met een echocardiograaf het hart door de cardioloog of echocardiografist live en bewegend kan worden bekeken. Zo kan door de cardioloog de anatomie van het hart van de patiënt worden bekeken en kunnen structurele afwijkingen in beeld worden gebracht. De pompfunctie van de linkerkamer kan worden beoordeeld. Ook kunnen de afmetingen van de verschillende compartimenten en de dikte van de hartspier worden gemeten. De hartkleppen kunnen worden beoordeeld op bijvoorbeeld lekkages, vernauwingen en structuur.

Echocardiografie werkt met ultrageluid, ofwel zeer hoge tonen die voor mensen niet hoorbaar zijn. Het ultrageluid wordt opgewekt door kristallen in een zender-ontvanger (transducer) die tegelijkertijd dient om de echo op te vangen. Tijdens het onderzoek wordt de transducer op de borstkas geplaatst, ter hoogte van het hart. Het hart wordt afgetast, zoals een schip met sonar de zeebodem kan aftasten, terwijl het echosignaal op een beeldscherm tot bewegende beelden wordt verwerkt.

Doppler

Echocardiografie brengt niet alleen het hart zelf in beeld, maar kan ook de bloedstroom laten zien. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het Doppler-effect, genoemd naar de ontdekker, de negentiende-eeuwse Oostenrijkse natuurkundige Christian Doppler.

Het Doppler-effect houdt in dat hetzelfde geluid anders klinkt als het naar je toekomt, dan als het zich van je af beweegt. Een bekend voorbeeld van dit effect is een voorbijrazende ambulance. Als de ambulance op je afkomt is de toon van de sirene hoger dan de toon van dezelfde sirene op dezelfde ambulance als die van je wegrijdt. Doppler zelf vergeleek het principe met een schip op zee dat tegen de golven invarend meer golven tegenkomt dan met de golven meevarend. Voor geluid geldt: hoe meer golven, hoe hoger de frequentie en hoe hoger de toon.

Echocardiografie kan de toonhoogte registreren van de echo die wordt weerkaatst door rode bloedcellen in de bloedstroom. Bewegen de rode bloedcellen zich van de transducer af, dan is de toon van de echo lager dan als de bloedcellen zich naar de transducer toe bewegen. Door de toonhoogte een kleur te geven kan de richting, de snelheid en de breedte van de bloedstroom in beeld worden gebracht. Belangrijk is ook de turbulentie, die bijvoorbeeld ontstaat als hartkleppen niet goed werken. De turbulenties bij de kleppen zijn dankzij het Doppler-effect te zien op het beeldscherm. Door de bloedstroom en de turbulentie in beeld te brengen, kan de cardioloog de werking van de hartkleppen bestuderen.

Structuur en pompfunctie

Met een echo van het hart meet de cardioloog de dikte van de hartspier op verschillende plaatsen. Er wordt gekeken of er anatomische afwijkingen zijn en mogelijk aangeboren afwijkingen (bijvoorbeeld septumdefecten).

Verder observeert de cardioloog hoe de gespierde wanden samentrekken. In een gezond hart worden de wanden tijdens het samentrekken dikker en bewegen ze goed naar binnen. Bij een infarct of zuurstoftekort als gevolg van coronarialijden zal de beweging van de wanden van het hart op aangedane plaatsen minder of afwezig zijn.

Tijdens het onderzoek kan ook de ejectiefractie worden bepaald. De ejectiefractie drukt uit hoeveel bloed er in één hartslag uit de linkerkamer wordt gepompt, en geeft dus de pompkracht van het hart weer. Om die hoeveelheid te kunnen schatten, wordt het volume van de linkerkamer in rust (diastole) en tijdens een samentrekking (systole) berekend. De ejectiefractie wordt uitgedrukt als een percentage van de maximale inhoud van de linkerkamer, dus een percentage van het volume in rust. Een gezonde linkerkamer pompt bij iedere samentrekking 60 procent of meer van zijn maximale inhoud weg. Een verstoorde pompfunctie van de linkerkamer heeft ernstige gevolgen, want vanuit deze kamer wordt het zuurstofrijke bloed het lichaam in gepompt. Bij een sterk verminderde ejectiefractie is er sprake van hartfalen.

Hartkleppen

De hartkleppen kunnen bij een echocardiogram vrij goed in beeld worden gebracht. De cardioloog beoordeelt het uiterlijk van de kleppen op eventuele anatomische afwijkingen. Ook de beweging en het aspect van de kleppen wordt in beeld gebracht. Als de kleppen verkalkt zijn (calcificatie), kan dit leiden tot minder goede klepopening, ofwel stenosering (vernauwing) van de klep. Ook de aanwezigheid en ernst van eventuele kleplekkages kunnen worden opgespoord.

Genetisch onderzoek

Echocardiografie wordt ook in cardiogenetica veel ingezet om genetische hartafwijkingen in beeld te brengen. Daarbij gaat het vaak om cardiomyopathie, een hartspierziekte.

Tumoren

Tumoren die in of vlak buiten het hart groeien kunnen met echocardiografie vaak in beeld worden gebracht.

Ischemiedetectie met echocardiografie

Bij pijn op de borst wil een cardioloog graag zien hoe de hartspier zich gedraagt tijdens inspanning. Als de kransslagaders vernauwd zijn, krijgt de hartspier vaak alleen bij inspanning te weinig zuurstof, in rust lijkt alles bedrieglijk normaal. Voor deze situatie is onder meer inspanningsechocardiografie (Dobutamine stress-echocardiografie) geschikt. Dit onderzoek wordt veelvuldig bij HartKliniek gedaan waardoor er grote expertise is op dit gebied. Hierbij wordt met behulp van medicijnen (dobutamine) de hartfrequentie verhoogd en daarbij een echocardiogram gemaakt. Er wordt gekeken naar de wandbewegingen bij stress in vergelijking met de bewegingen in rust.

Indien tijdens de stressecho wandbewegingsstoornissen optreden is dat indirect bewijs van coronarialijden. Invasief onderzoek (coronairangiografie) is dan aangewezen voor verdere diagnostiek ter beoordeling voor de mogelijkheden voor interventie (dotterbehandeling, bypass-operatie).

Beperkingen

De voordelen van echocardiografie zijn duidelijk: het levert snel veel informatie op zonder gezondheidsrisico’s. Maar er zijn ook nadelen. Zo is het hart op een echo minder goed zichtbaar dan op een MRI-scan of een CT-scan. Verder is het niet voor iedereen geschikt. Bij patiënten met veel onderhuids vet op de borstkas of longproblemen (COPD) kan het ultrageluid zo gedempt worden dat goede beeldvorming en adequate diagnostiek vrijwel onmogelijk wordt.

Heeft u inhoudelijke vragen aangaande het onderwerp van deze nieuwsbrief? Stuurt u dan gerust een email naar communicatie@hartkliniek.com.