Wat moet ik als huisarts weten over sport en het hart?

Dat bewegen en sport goed voor je zijn, daar is weinig discussie over. Toch bewegen heel veel mensen te weinig. Maar hoe veel moet je nou bewegen om er baat bij te hebben?

*Het advies voor iedereen, jong en oud, is minstens 150 minuten per week aan matig intensieve inspanning te doen. Matig intensief betekent: op 55-74% van de maximale hartslag, of: als je met iemand aan het praten bent tijdens de training, merkt diegene dat je bezig bent, maar je kunt nog een gesprek voeren. Dit staat gelijk aan 75 minuten intensieve inspanning per week: hartslag 75-90%, je kunt nog wat zeggen, maar geen fatsoenlijk gesprek voeren. De gezondheidsvoordelen lopen op tot 300 minuten per week matig intensieve inspanning of 150 minuten per week intensieve inspanning. Er staat vast dat dit mortaliteit, cardiovasculaire mortaliteit en morbiditeit verlaagt. Daarboven kan iemand wel fitter worden, maar is niet bewezen dat de gezondheidsvoordelen toenemen. Als een patient geen 150 minuten kan bewegen, is er toch voordeel om zo veel als de mogelijkheden van de patient dit toelaten, te bewegen.

*Daarnaast is de aanbeveling om 2 keer per week aan krachttraining te doen: 1 tot 3 sets van 8-12 herhalingen per spiergroep, 8 tot 10 verschillende oefeningen die de belangrijkste spiergroepen trainen.

*Als laatste is er sterk bewijs dat het niet goed is om lang achter elkaar te zitten. Het zitten moet regelmatig worden onderbroken door korte activiteiten [1].

Maar te veel sporten is toch slecht voor je hart?

Verreweg de meeste mensen zullen hier nooit mee te maken krijgen, maar het klopt wel dat langdurige, intensieve duursport de kans op boezemfibrilleren verhoogt [1][2]. Dit is overigens alleen overtuigend aangetoond voor mannen[3]. Bij deze vorm van boezemfibrilleren is er meestal sprake van een lage Chads2 Vasc-score, waardoor de kans op herseninfarct klein is. Wel kan het aanleiding geven tot hinderlijke klachten.

Daarnaast blijkt uit recent onderzoek dat atleten meer verkalking hebben in hun coronairen dan vergelijkbare niet-atleten [4]. Dit lijkt zich niet te vertalen in meer hartinfarcten, dus het belang hiervan is nog niet helemaal opgehelderd [5]. Het is momenteel geen reden om langdurige intensieve sport te ontraden; de voordelen wegen nog steeds op tegen de mogelijke nadelen.

Hoe zit dat met pre-participatie screening?

Ondanks het feit dat sporten gezond is, en ook langdurig intensief sporten meer gezondheidsvoordeel dan -nadeel met zich meebrengt, is intensief sporten een risicoverhogend moment voor de patient die iets onder de leden heeft. Het is daarom belangrijk om dit risico in kaart te brengen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen sporters onder de 35 jaar, waar vooral aangeboren afwijkingen zorgen voor een verhoogd risico op plotse dood, en sporters boven de 35, waar coronairlijden de belangrijkste oorzaak is. Een uitzondering hierop is myocarditis, een (meestal virale) ontsteking van het hart. Dit kan ook bij sporters onder de 35 voor acute hartdood zorgen. Iemand die ziek is, en vooral als er sprake is van koorts, moet niet intensief gaan inspannen. Dat is een vuistregel die iedere sporter moet kennen en die niet genoeg benadrukt kan worden.

Een standaard pre-participatie screening bestaat uit anamnese, waarin het uitvragen van klachten een belangrijk onderdeel vormt, maar ook de familiegeschiedenis van vroegtijdige dood en hart- en vaatziekten, een lichamelijk onderzoek, waarbij bloeddrukmeting en cardiale auscultatie belangrijk zijn, en een ecg. Bij sporters boven de 35 die trainen voor een intensief sportevenement is het daarnaast belangrijk om het cardiovasculaire risicoprofiel in te schatten. Dit kan bijvoorbeeld via de Score-methodiek. Bij een verhoogd cardiovasculair risico (Score ≥5%, of andere risicofactoren, of een sedentaire leefstijl) is het advies om ook een inspanningstest te doen, en, afhankelijk van de uitkomst, aanvullend onderzoek (zie figuur [7]).

Wanneer verwijs ik naar de sportcardioloog?

Sportcardiologie is een relatief jonge subspecialisatie van de cardiologie, dat zich richt op de cardiovasculaire gezondheid van sporters. Wanneer er klachten zijn tijdens sportbeoefening, zoals vermindering van inspanningsvermogen, hartkloppingen, pijn op de borst of abnormale kortademigheid, of duizeligheid tijdens inspanning, is het van het groot belang om gericht onderzoek te doen en daardoor complicaties te voorkomen.

Het doen van pre-participatiescreening is belangrijk bij personen >35 jaar die voorheen sedentair waren of een verhoogd risicoprofiel hebben, of bij jongere personen met onverklaarde premature dood in hun familie, of een afwijkend ecg. Ook sporters met aandoeningen zoals hypertensie, diabetes of eerder coronairlijden kunnen baat hebben bij beoordeling door de sportcardioloog en gerichte adviezen gericht op het gezond uitoefenen van hun sport.